Πολλοί παρομοιάζουν τις μέρες που διανύει η Ευρωπαϊκή Ένωση με εκείνες που βίωναν οι μετεπαναστατικές Ηνωμένες Πολιτείες (δεν είχαν τότε τη μορφή που έχουν σήμερα). Ήταν η εποχή που οι περισσότερες Πολιτείες ήταν υπερχρεωμένες, με τον Αλεξάντερ Χάμιλτον να προτείνει την αποπληρωμή του χρέους τους από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, η οποία με τη σειρά της εξέδωσε δικά της ομόλογα για να καλύψει τις ανάγκες αυτές.
Πριν από μερικές ημέρες, και υπό το βάρος των «ζημιών» που άφησε πίσω της η κρίση του κορωνοϊού, η Αγκέλα Μέρκελ και ο Εμμανουέλ Μακρόν επιχείρησαν να δώσουν μια λύση. Το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο θα δανείζεται για να μπορεί να χρηματοδοτεί τις ανάγκες των κυβερνήσεων.
Σας θυμίζει κάτι;
Όλοι σκέφτηκαν ότι ήρθε η «στιγμή Χάμιλτον» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα αλλάξει την πορεία του μπλοκ προς κάτι που θα μοιάζει με έθνος. Ένα αποφασιστικό βήμα, δηλαδή, προς την κατεύθυνση της βαθύτερης οικονομικής ενοποίησης, κυρίως μέσα από την έκδοση κοινού χρέους που με τη σειρά του θα μπορεί να διαμορφώσει πραγματικά κοινή οικονομική πολιτική.
Ή μήπως όχι;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το προτεινόμενο ταμείο ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι σημαντικό, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. Είναι μάλιστα ένα βήμα που φαινόταν αδιανόητο πριν από μερικές εβδομάδες, ακόμη και αν υπήρχε ένα παρόμοιο όργανο, όπως είναι ο ESM. Απομένουν βέβαια σημαντικές λεπτομέρειες και, κυρίως, οι εθνικές κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει να χρηματοδοτήσουν την πρόταση.
Όμως το έδαφος είναι ελαφρώς πιο εύφορο από ότι στην προηγούμενη κρίση, με την Ελλάδα πρωταγωνίστρια. Και αυτό διότι η Ευρώπη δείχνει, έστω και διστακτικά ένα είδος αλληλεγγύης. Το υλικό από το οποίο «κατασκευάζονται» τα έθνη.
Λίγα πράγματα είναι τόσο ισχυρά πολιτικά όσο μια κοινή αφήγηση αλληλεγγύης απέναντι στις αντιξοότητες. Ήταν κάτι που έλειπε από το μπλοκ: μια ιστορία για να επικαλείται σε δύσκολες στιγμές. Το είδαμε και στη δυσπιστία και στην απογοήτευση της προηγούμενης κρίσης.
Έτσι, αυτό που υπάρχει τώρα στο τραπέζι βοηθά στη δημιουργία ενός κοινού ιστορικού ενότητας. Επιπλέον, εάν το σχέδιο επιβιώσει, θα έχει δημιουργηθεί προηγούμενο. Την επόμενη φορά που η ΕΕ θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια κρίση που πλήττει διαφορετικά τμήματα του μπλοκ, θα υπάρξει ένας οδηγός για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων.
Με αυτήν τη δυναμική, οι Βρυξέλλες θα μοιάζουν όλο και περισσότερο με μια κανονική κεντρική κυβέρνηση. Είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ θα έχει την ευκαιρία να παίξει τόσο σημαντικό οικονομικό ρόλο για ολόκληρη την ήπειρο.
Αλλά αυτή θα είναι πραγματικά η στιγμή Χάμιλτον της ηπείρου;
Όλα εξαρτώνται από το τι θα συμβεί στη συνέχεια.
Και δεν θα είναι μια στιγμιαία αλλαγή. Το 1790 ήρθε ο νόμος χρηματοδότησης των χρεών του Χάμιλτον, ενώ πενήντα χρόνια αργότερα, η κρίση χρέους της δεκαετίας του 1840 αποσαφήνισε τις οικονομικές σχέσεις μεταξύ του κέντρου και των πολιτειών. Από εκεί, χρειάστηκε σχεδόν ένας άλλος αιώνας έως ότου η επέκταση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης υπό τη Νέα Συμφωνία του Προέδρου Franklin D. Roosevelt μετέτρεψε την Ουάσινγκτον σε σημαντικό οικονομικό παράγοντα στην οικονομία των ΗΠΑ.
Στην πραγματικότητα, η πολύ-συζητούμενη «στιγμή» του Χάμιλτον χρειάστηκε ενάμισι αιώνα για τη διαμόρφωση του σύγχρονου κράτους των ΗΠΑ.
Βέβαια, η ΕΕ έχει ένα προβάδισμα. Το οικονομικό της σύστημα σήμερα είναι ήδη πιο προηγμένο από το αρχικό του Χάμιλτον του 1790. Οι ΗΠΑ δεν είχαν κεντρική τράπεζα μέχρι το 1913, και για τα πρώτα 20 χρόνια ύπαρξής της, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ήταν μια κεντρική τράπεζα χωρίς τραπεζική ένωση, ενώ η ομοσπονδιακή ασφάλιση καταθέσεων δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1930.
Αντίθετα η Ευρώπη διαθέτει ήδη μια κεντρική τράπεζα που λειτουργεί καλά, ενώ μια τραπεζική ένωση με ασφάλιση καταθέσεων είναι υπό... κατασκευή.
Έτσι, το που πηγαίνουμε από εδώ και στο εξής θα εξαρτηθεί από την επιτυχία της πρότασης της Επιτροπής…, με τις μετά κορωνοϊού μέρες να είναι αρκετά ενδιαφέρουσες, όπως λεν και οι Κινέζοι…
--
Αλεξάνδρα Τόμπρα
